مقایسه ی مفهوم "عدالت اجتماعی" در نظریات سکولار با نظریه ی اسلامی
مقایسه ی مفهوم "عدالت اجتماعی" در نظریات سکولار با نظریه ی اسلامی
مسعود کریمی بیرانوند
منتشر شده در مجموعه مقالات دومین همایش ملی الگوی اسلامی - ایرانی- جلد اول: کمیسیون تخصصی مبانی و روش
چکیده
این مقاله در پی آنست تا نشان دهد؛ علیرغم اتفاق نظر اولیه دیدگاههای اسلامی و سکولار دربارهی لزوم تحقّق و اجرای "عدالت" به عنوان یکی از مهمترین اهداف و کارویژههای حکومت، تفاوتهای چشمگیر و ریشهداری پیرامون اصول و محتوای مفهوم "عدالت" بین این دو دیدگاه وجود دارد که ریشه در مبانی هستیشناسی و شناختشناسی حاکم بر آنها دارد. لذا ابتدا به توضیح مبانی مذکور در یک جدول و تحت پنج شاخصه پرداخته و در ادامه ویژگیها و تفاسیر "عدالت" در هریک از دو دیدگاه سکولار و اسلامی بر اساس این بنیادهای فکری-فرهنگی تشریح و مقایسه میشود.
کلیدواژه ها: عدالت، سکولاریسم، اسلام
مقدمه
تاسیس حکومتی مبتنی بر اسلام در ایران بعد از انقلاب اسلامی، سوالات مختلفی را در مورد تفاوتها و جهتگیریهای حکومتدینی با حکومتهای غیردینی و سکولار در بین اندیشمندان مسلمان موجب گردید و ازجمله این سوال مطرح شد که "عدالت" به عنوان یکی از مهمترین اهداف حکومتی و مسائل اجتماعی چه تفاوت ماهوی در دو تفکر مذکور دارد؟ پاسخ به این سوال مهم میتواند در تعیین جهت گیریها و الگوسازی مدلهای توسعه در حکومتهای دینی بسیار راهگشا باشد.
در پاسخ به این گونه سوالات، طیفی از نظرات و ایدهها را میتوان مشاهده کرد. در یک سر طیف، کسانی هستند که اساساً هیچ نوعی اشتراک و شباهتی بین ارزشها و اهداف سکولار و اسلامی نمیبینند و ناگزیر مقایسه میان این دو را نیز نوعی قیاس مع الفارغ و ناضرور میشمارند. در آن سوی طیف نیز صرفنظر از جریانات فکری و اجتماعی که از همان ابتدا دیانت را امری جدا از سیاست و اجتماع معرفی نموده و معتقدند پسوند "اسلامی" در اصطلاحاتی چون "عدالت اسلامی" قیدی زائد و نامفهوم است و لذا کوشیدهاند، تفسیری از حکومت اسلامی ارائه دهند که در مسائل مهمی چون "عدالت" تفاوتی با دیگر حکومتها و از جمله حکومت سکولار ندارد و شأن "اسلامیت" در آن به اموری هم چون ارزشهای کلی و جهان شمول، حوزهی خصوصی و یا حداکثر جامعهی مدنی، رسومات و آداب فرهنگی برمیگردد، وگرنه بن مایه و غایت این دو نوع یکی است.
