رکود تورمی در بازار جنبش های دانشجویی و راهکارهای عبور از آن

مسعود کریمی بیرانوند

دانشجویان در سده بیستم میلادی همواره محور اعتراضات و تحولات اجتماعی و سیاسی بوده اند. مقتضیات سنین نوجوانی و جوانی (مانند جسارت، تحول خواهی، آرمانگرایی)، سر و کار داشتن با تولید و انتقال علم و آگاهی، برکنار بودن از دغدغه های معیشتی مثل اشتغال به کار و خانواده، زندگی های دسته جمعی و امکان تجمع و هم افزایی در محیط خوابگاه و دانشگاه از جمله دلایل این امر است.

16 آذر 1332 (شهادت دانشجویان معترض به سلطنت پهلوی و امپریالیسم آمریکا) به عنوان یک نقطه عطف تاریخی در مسیر جنبشهای دانشجویی ایران شمرده می شود. از آن پس تا سالیانی پس از انقلاب انجمن ها و تشکلهای مختلف دانشجویی با سه رویکرد چپ (سوسیال)، راست (لیبرال) و اسلامی مشغول به فعالیت برای تحقق آرمانشهر مدنظرشان بودند.

 

بعد از دفاع مقدس و بویژه با تثبیت نظام جمهوری اسلامی و فروپاشی بلوک شرق، به نظر می رسد علیرغم تنوع و تفاوتهایی می توان جریانات و جنبشهای دانشجویی را در دو دسته مقابل ردیابی کرد:

1. مخالفان نظام جمهوری اسلامی و مدافعان الگوی حکمرانی و سبک زندگی آمریکایی
2. مدافعان نظام جمهوری اسلامی و مخالفان استکبار و کفر جهانی به سرکردگی آمریکا

 

رقابت و تا حدی تضاد میان این دو رهیافت تا  سال 1388 ادامه داشت و از آن زمان فعالیتهای سیاسی دانشجویان دچار افت محسوسی شد. عده ای آن را آرامش بعد از طوفان و مخالفان هم ناشی از سیاست سرکوبگرانه دولت دهم می دانستند؛ اما در دولتهای یازدهم و دوازدهم جمهوی اسلامی این وضع ادامه پیدا کرد تا معلوم شود که این مسئله دلایل دیگری دارد و ممکن است دردی مزمن باشد. به نظر می رسد، بعضی دلایلِ این خموشی برای هر دو جریان مشترک و بعضی دلایل برای هر یک از دو جریان متفاوت باشد.

 

سهولت و گسترش ارتباطات اجتماعی مجازی باعث شده تا دانشگاه انحصار خود را در تولید و انتقال آگاهی های جمعی و سیاسی از دست بدهد. همچنین ممنوعیت حضور پلیس و نیروهای نظامی مزیت دیگر دانشگاه بود که با وجود ولنگاری فعلی در کنترل فضای مجازی دیگر امتیازی محسوب نمی شود. به علاوه در شبکه های اجتماعی مجازی دردسر تدارکات لازم برای نشریه های کاغذی و جلسات و همایشهای حضوری مثل بودجه و اخذ مجوزهای لازم از مسئولان ذیربط و در نهایت پاسخگویی به حراست و مراجع امنیتی وجود ندارد.

 

صرفنظر از مسأله­ی مزبور، هر یک از دو جریان دانشجویی غربگرا و اسلامگرا مشکلات خاص خود دارند. جریان دانشجویی غربگرا ریشه در باد داشت و طبیعی است که مانند تمام جریانات سیاسی وابسته به بیگانه روزی از بین خواهد رفت. بیگانگی و ناسازگاری با ارزشها و منافع ملی ایرانیان  و حتی وابستگی برخی سران تشکلهای دانشجویی به دولتهای غربی و گروهک های تروریستی چیزی نبود که از دید ملت پنهان بماند. مضاف بر اینکه مشکلات داخلی و افول قدت خارجی آمریکا واقعیتی انکارناپذیر است که اعتبارآبرویی و پشتوانه مالی و سیاسی این جریان را به خطر انداخته است. سرنوشت جریان غربگرا دیر یا زود همان سرنوشت جریان شرق گراست.

در سوی دیگر؛ جریان دانشجویی اسلامگرا با اینکه از بنیاد محکمتری برخوردار است و با موفقیت های نسبی جمهوری اسلامی از اعتبار بیشتری برخوردار شده است، اما به نظر می رسد از ابتدا با یک متناقض نما روبرو بوده است. توضیح اینکه مطالبه گری، تحول خواهی، عدالت طلبی و اعتراض در ذات جریانات و تشکلهای دانشجویی بوده است؛ اما دانشجویان موافقِ جمهوری اسلامی برای دفاع از انقلاب و نظام در برابر مخالفان داخلی و دشمنان خارجی غالباً در موضع دفاعی بوده اند و این به نوعی برای آنها شائبه محافظه کار و دولت نهاد بودن به دنبال آورده است. البته پیشتازی در رویارویی  با آمریکا و کشورهای مستکبر و مرتجع قدری از بار این اتهام کاسته است، اما این کافی نیست و باید بارِ مطالبه گری صحیح و انتقاد سازنده را به دوش بکشند.

 

همانطور که بایسته است دانشجویان مومن انقلابی در دفاع از اصول اسلامی و انقلابی خود چون کوه بایستند، همچنین شایسته است که نکات ذیل را مدنظر قرار دهند:  حمایت از روندها و جایگاه ها به جای دفاع از اشخاص (اصلحگرایی به جای شخص گرایی)، مطالبه گری جدّی از تمام مسئولان و جداسازی خط انتقاد و مطالبه از شورش و تشویش، وابسته نبودن به افراد و ارگانها و جریانات سیاسی و دولتی، نگاه بلندمدت داشتن و نیفتادن در دام روزمرگی ضمن لزوم توجه به مسائل روز.

 

بازار جنبش های دانشجویی هم اکنون دچار رکودتورمی است. دانشجویان خط امام و انقلاب باید خود در شکستن یخ رکود، صف شکن باشند و منتظر اقدام واکنشی نباشند. به علاوه تورمی که برخی مسئولان منفعت طلب بواسطه بالا بردن هزینه مطالبه گری و انتقاد شفاف بوجود آورده اند، باید توسط نهادهای تتقنینی و نظارتی مهار شود تا مدعیان دروغین مصلحت، اجازه برچسب زدن و حذف منتقدان دلسوز را پیدا نکنند.

 

به امید بالندگی جنبشهای دانشجویی سالم و آگاه