بازتعریف مفهوم سبک زندگی بر اساس نظریه اعتباریات علامه طباطبائی

 مسعود کریمی بیرانوند (دکترای اندیشه سیاسی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران)

 

منتشر شده در فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم انسانی اسلامی، دوره1، شماره 3 (۱۲-۱۳۹۶ - شماره پیاپی : ۳)

 

 

 

 

چکیده
برای مفاهیم علوم اجتماعی از جمله «سبک زندگی» نیازمند داشتن تعاریفی هستیم که ضمن وفاداری به بنیادهای فکری و فرهنگی بومی و توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی، قابلیت گفت‌وگو یا رقابت با نظریات مدرن غربی را داشته باشند. در نوشتار پیش‌رو در پاسخ به چیستی مفهوم سبک زندگی، با مروری بر تعاریفی که در دیدگاه‎های مختلف از سبک زندگی ارائه شده است، در نهایت با محوریت نظریه اعتباریات علامه طباطبائی و با روش منطقی به تحلیل و تعریف مفهوم سبک زندگی و سپس شرح ویژگی‌های عام و خاص آن پرداخته‌ایم؛ به گونه‎ای که با استفاده از آن، بتوان درباره تحقیقات و تحلیل‎های علمی رایج در این ‌باره و نیز مسائل عملی مربوط به سبک زندگی در جامعه اسلامی-ایرانی به‌روشنی نظر داد. براین‎اساس سبک زندگی الگویی متمایز و همگرا از باورها، گرایش‌ها و رفتارهایی است که انسان‌ها در ارتباط با شرایط محیطی خود، به صورت آگاهانه و برای ارضای تمایلات نفسانی برآمده از نیازهای طبیعی‌شان اعتبار می‌کنند. به‌ عبارت موجزتر، سبک زندگی عبارت است از: «الگوی متمایز کنش‌های اعتباری ناشی از تمایلات نفسانی». از مهم‌ترین دستاوردهای این تعریف آن است که اولاً جامع افراد بوده، حوزه سبک زندگی را بدون دلیل موجه محدود نمی‌کند و می‌تواند عناصر و اجزای آن را در بخش‌ها و لایه‌های مختلف توضیح دهد؛ ثانیاًً مانع اغیار است و برخلاف برخی تعاریف، اموری را که خارج از حوزه زندگی ارادی و انسانی‌اند کنار می‌گذارد؛ ثالثاًً ضمن توجه به جنبه‌های سلیقه‌ای، تکثر و تغییرپذیری سبک زندگی، با تأکید بر لزوم هماهنگی با نیازهای تکوینی وجود انسان و با استفاده از فطرت، عقل و وحی، امکان ارزیابی علمی و ارزشی کلیت و اجزای سبک زندگی را به ما می‌دهد.

واژه‌های کلیدی: تعریف، سبک زندگی، علامه طباطبائی، اعتباریات، کنش‌های نفسانی.